Minh Tâm Kiến Tánh Như Lai

1. Không sát sanh
2. Không trộm cắp
3. Không tà dâm
4. Không vọng ngữ
5. Không ỷ ngữ
6. Không lưỡng thiệt
7. Không ác khẩu
8. Không tham lam
9. Không sân giận
10. Không si mê

1.  
   1. Không sát sanh: "Sát sanh" là đoạn ngang sanh mạng, dứt ngang mạng sống của kẻ khác. Người không sát sanh thì không được tự cầm khí giới giết, hoặc miệng mình sai bảo ai đó đoạn mạng kẻ khác, cũng không được thấy sự giết hại mà ý mình hoan hỷ (tỏ vẻ hài lòng, đồng ý, vui theo việc đó). "Kẻ khác" được đề cập ở đây bao gồm chúng sanh mọi cảnh, như trong văn giới đề cập bao gồm "trên từ Thánh nhân, phụ mẫu; dưới cho đến loài bò bay máy cựa vi tế côn trùng", có thể hiểu là không được đoạn mạng bất cứ một chúng sanh, một cá thể có tình thức nào. Chẳng những không được tự tay, trực tiếp đoạn mạng kẻ khác, mà ngay cả việc dùng phương tiện như đá, bẫy, thuốc độc… hoặc gián tiếp sai sử người làm, hoặc mưu tính đưa kẻ khác vào chỗ chết như xúi chết, bày kế mưu khiến kẻ kia lâm vào thế phải chết, hay bất cứ hình thức gián tiếp nào cũng không được. Thậm chí cho đến nảy sanh ý muốn kẻ kia phải chết, hoặc nghe kẻ kia chết mà khoái ý đều phạm vào ác pháp, tức vi phạm điều thiện thứ nhất. Về mặt giới thì căn cứ trên bốn điều
      1. Cố tâm giết
      2. Đối tượng giết
      3. Phương tiện giết
      4. Việc hoàn tất
   "Cố tâm" tức là vì sân giận, vì tham quyền lợi, danh vọng, vì oan trái thù hận… nói chung do một động cơ nào đó khiến tâm khởi lên ý nghĩ muốn chấm dứt sự sống của kẻ khác. Như thích ăn một món thịt gà_ ý nghĩ này khởi lên từ tâm tham vị_ dẫn tới tâm muốn giết con gà, cũng từ tâm này thôi thúc nên phải bằng cách nào đó giết con gà kia. Cũng theo thí dụ trên, con gà là "đối tượng" bị giết. Nếu người kia dùng tay giết thì "phương tiện giết" là "nội sắc" tức là dùng tay, chân, thân thể, những gì thuộc nội thân. Dùng đá, cậy, dao… khi ấy phương tiện là "ngoại sắc". Ở đây "cách thức" cũng kể vào phương tiện như "trực tiếp" (tự tay làm) hay "gián tiếp" (biểu người khác làm). Nếu như con gà mình muốn giết đã bị giết chết rồi, như vậy là điều kiện kết tội đầy đủ, xem như trọn vẹn phạm giới "Không sát sanh". Tuy nhiên, nếu không hội tụ đủ bốn điều trên thì tội kết nhẹ hơn. Chẳng hạn như muốn giết con gà này nhưng lại giết nhầm con khác tức điều thứ ba có phần khuyết, song vẫn có tội, nhưng không kết trọn vẹn. Hoặc phương tiện giết không thành công, con gà bị giết chưa chết thì chưa kết tội trọn vẹn. Nói "trọn vẹn" hay "hay không trọn vẹn" là thay thế chữ "trọng" và chữ "khinh". Điều này thấy rõ khi đối tượng được thay thế là người. Như vậy, mức độ "trọng" hay "khinh" là còn tùy thuộc vào cấp độ phạm của từng phần đặc biệt là "đối tượng sát". Chẳng hạn đối tượng là A-la-hán hay cha mẹ thì cực trọng (rơi vào thất nghịch hay ngũ nghịch), còn ruồi, muỗi, sâu, bọ dĩ nhiên là khinh tội. Cố tâm thì tội nặng hơn khi lòng có sự rụt rè hối hận.
   2. Không trộm cắp: "Trộm cắp" tức khiến kẻ khác lìa mất vật sở hữu của họ. "Kẻ khác" cũng được kể rộng như trên. "Lìa mất" nêu ở đây tức là đem đi nơi khác, không hoàn trả (trừ trường hợp vì cấp bách, không có chủ nhân khởi ý mượn tạm, hoặc vì thân tình có thể tạm dùng và việc ấy không gây ra sầu, bi, khổ, ưu, não cho chủ sở hữu). Ở đây, đối tượng là vật có chủ, "vật sở hữu" theo văn giới "từ vàng bạc châu báu cho đến cọng cỏ lá rau, phàm có chủ sở hữu đều không được lấy. Chẳng hạn như con chó có một khúc xương, khúc xương là vật mà chó đang sở hữu, ta đoạt lấy của nó, đây cũng phạm tộ . Chữ "lìa mất" tức là đã lấy đem đi, ở đây phương tiện lấy kết rộng như giới không sát sanh, nghĩa là trực tiếp lấy hay gián tiếp, khiến người lấy, lừa lấy v.v…Đại khái là khởi lên ác tâm muốn chiếm đoạt tài vật của người khác (chúng sanh khác), tìm phương tiện để lấy, việc lấy thực hiện xong, điều kiện kết tội như giới thứ nhất.
   3. Không tà dâm: Người tại gia, giới này dùng từ "không tà dâm", nhưng đối với bậc xuất gia thì "không dâm dục". Chữ tà chỉ cho việc dâm của người thập thiện không chính đáng, vì tại gia, người tu thập thiện có thể có vợ con cho nên chưa trọn dứt đường dâm dục. Nhưng nếu ngoài người hôn phối của mình ra, người tu thập thiện cùng người khác làm việc dâm dục, đây là phạm vào tà dâm. Ngoài ra, nếu đối với người hôn phối của mình, việc dâm dục thực hiện: phi đạo (không phải đường), phi xứ (không phải nơi phòng the của riêng vợ chồng), phi thời (không phải thời gian của vợ chồng sinh hoạt), rơi vào ba trường hợp này đều phạm.
   4. Không nói dối: Nói dối tức là chuyện thấy nói không thấy, không thấy nói thấy, nghe nói không nghe, không nghe nói nghe, biết nói không biết, không biết nói biết, xấu nói tốt, tốt nói xấu, có nói không, phải nói quấy… Dối trá không thật. Người tu thập thiện không được phạm vào. Đặc biệt sẽ kết trọng ở tội "đại vọng ngữ". Đại vọng ngữ là tu hành chưa chứng tự xưng là mình đã chứng các pháp thượng nhân, pháp các bậc Thánh. Người phạm đại vọng ngữ sẽ sa về tà đạo, đọa lạc tam đồ, rất nguy hiểm.
   5. Không lưỡng thiệt: Lưỡng thiệt là nói lưỡi hai chiều, tức là nói lời chia rẽ, đến người kia nói xấu người này, đến người này nói xấu người kia, xúi dục bà con bất hòa, thân tình thù oán. Người Việt ta có câu "đòn xóc hai đầu" hay là "đâm bị thóc, thọc bị gạo". Người tu thập thiện phải tránh nói lời đôi chiều dẫn đến kết quả oan trái giữa người và người, không chỉ riêng lời nói mà ngay cả hành động khiến chia rẽ cũng phạm tội này.
   6. Không ác khẩu: Ác khẩu là lời nói thô tục, mắng nhiếc, chưởi rủa, nguyền rủa, trù rủa v.v…Thường ác khẩu hay bắt đầu từ sự sân giận, bực tức. Kinh sách có câu "một cơn sân giận đốt cả rừng công đức". Người tu thập thiện không được nói những lời gây xúc não, thiêu đốt tâm thức người khác mà ngược lại phải nói lời "ái dưỡng tâm thức".
   7. Không ỷ ngữ: Ỷ ngữ là nói lời vô nghĩa lý, lời nói ủy mị khiến người điên đảo tâm hồn, chẳng còn phân biệt thị phi, nhiều khi đưa đến tán gia bại sản hoặc gây ra tội lỗi. Ví dụ như thầy của Ương Quật Ma La dụ bảo đệ tử mình rằng: Nếu giết đủ 1000 người sẽ có sức mạnh vô song, thành tựu thượng pháp của ông dạy, kết quả là Ương Quật Ma La đã đón đường giết 999 người, may nhờ Phật độ giải thoát, nếu không ngay cả người mẹ mình, Ương Quật cũng không chừa. Ỷ ngữ thường bắt đầu bằng lòng ghanh tị, tật đố, ý muốn hại người và sắp bài âm mưu bịp người khiến họ tự sa vào đường dữ. Lắm khi ỷ ngữ bắt đầu từ sự hoang tưởng, ngu tối, người nói cũng không rõ mình nói việc như thế hậu quả sẽ đi về đâu. Người tu thập thiện phải nói hợp với Phật Pháp, không vì lợi mình hay tật đố mà bịa chuyện hại tha nhân.
   8. Không tham: Tham đây nói đủ là tham dục. Chữ dục chỉ cho các món ngũ dục trong nhân gian gồm: tài, sắc, danh, thực, thùy (tài lợi, sắc ái, danh vọng, ăn uống, ngủ nghỉ). Khi hành giả đối diện với năm món dục trên, tâm cuốn hút theo, lòng muốn hưởng thụ nên tìm cách thủ lấy, vì muốn đạt được những gì mình yêu thích, đôi lúc không từ thủ đoạn, dẫn đến tội lỗi. Do đó, đối với ngũ dục phải giữ tâm mình không được đắm trước vào.
   9. Không sân: Đối với cảnh vừa ý thì sanh tâm tham như trên đã nêu, ngược lại đối với những gì mình không ưa, trái ý liền sanh tâm chán ghét, sân giận. Kinh nói: "Nhất niệm sân tâm khởi, bát vạn chướng môn khai". Niệm sân cội gốc sâu xa nơi cố chấp ngã và ngã sở. Vì yêu quí tự ngã, tất cả vun vén cho tự ngã, coi tự ngã là tối thượng, là trung tâm điểm của vũ trụ nên một sự kiện, một sự vật nào trái với sự yêu thích của tự ngã khiến bạn nổi lên cơn sân giận. Pháp Phật thành tựu nơi vô ngã, do đó ngã chấp càng kiên cố, sân niệm càng cao; sân niệm càng cao càng khó xả ngã. Ngoài ra, vì sân giận sẽ tạo ra nhiều ác nghiệp khác khiến đọa lạc vào ba đường khổ. Người tu thập thiện phải kiểm soát tâm mình ra khỏi các niệm sân.
   10. Không si: Chữ "Si", theo như Phật giáo Nam truyền chỉ cho "Tà kiến". Nếu dùng chữ ngu si thì có thể hiểu lầm là sự ngu dốt, không biết gì, do đó không đủ nghĩa bằng khi dùng chữ "Tà kiến". Nếu như một người hiểu biết rộng rãi, quảng bác kiến thức nhưng lại không tin nhân quả thì chẳng qua là hàng "thế trí biện thông", như vậy, dù không ngu si nhưng cũng không hiểu được thế nào là Phật pháp, rốt cuộc rơi vào thường kiến hoặc đoạn kiến, sa vào tam đồ ác đạo. Người tu thập thiện, phải hướng đến trí huệ giải thoát, thân cận bậc thượng nhân, bậc Thánh, hoặc Thánh đệ tử để hiểu được chân thiện pháp.

II.Pháp môn tu Thập thiện:

1. Thân nghiệp:
Không sát sanh, không trộm cắp, không tà dâm.
— Không sát sanh: Như trên đã nêu về giới, phàm hễ chúng hữu tình có sanh mạng không được đoạn dứt. Quả báo của tội sát sanh là: Hiện đời người ta chán ghét; họ hàng, muôn thú ghê sợ (đây là hoa báo). Quả báo rơi vào ba ác đạo. Dư báo các đời sau sanh lên thường bị giết hại, mạng yểu. Ngược lại, người không sát sanh sẽ được cuộc sống an ổn, không phải lo sợ về hoạnh tử, oán hại, tuổi thọ các đời sau lâu dài. Sơ cơ tu tập bất sát có thể còn gặp nhiều khó khăn như khó khăn về nghề nghiệp: Người làm ruộng phải giết sâu bọ, người đang làm nghề chày lưới; khó khăn về quốc nạn: Vì ngoại xâm, binh biến, người ra chiến trường phải giết giặc…Do đó, người lập nguyện tu tập phải biết khéo tìm môi trường thuận lợi, khéo hộ trì các căn để không thấy, không nghe việc giết chóc, sân giận dẫn đến giết, tránh việc thấy giết mà vui theo. Dần dần phước đức, công đức do trì giới bất sát thành tựu, khi đó sẽ đạt đến trạng thái "nhậm vận tự nhiên bất sát", như bậc thánh quả Tu Đà Hoàn cuốc đất côn trùng sẽ tự cách bốn tấc. Khi đó quanh ta khí sát cũng tiêu tán dần khiến cho muôn thú không sợ, người khác không sợ bị ta làm hại, trường hợp này cũng giống như chuyện các vị Tổ sư trong Phật giáo vào núi rừng tu tập, voi, hổ, báo, chim chóc đến ở gần bên nghe thuyết pháp. Muôn thú không sợ người, cũng không làm hại người; ngược lại, người không sợ muôn thú và cũng không có ý sát hại.
— Không trộm cướp: Tiền bạc, của cải đôi lúc người ta xem trọng như sinh mạng của họ. Nhân gian có câu: "Đồng tiền là núm ruột", của cải vật chất cũng vậy, nên khi bị tước đoạt mất, người ta đau khổ tưởng chừng như mạng sống bị đoạn dứt. Lắm khi anh em trong nhà chỉ vì tranh giành của cải mà xô xát, hại nhau. Tài vật đối với lòng tham của con người ảnh hưởng rất lớn! Quả báo của hành động cướp đoạt là: Đời này bị pháp luật ràng buộc, gia hình, họ hàng khinh khi xa lánh vì sợ bị mất của; tội báo đời sau bị đọa vào địa ngục, ác thú phải thường chịu đói lạnh. Nhiều kiếp lâu sau mới được sanh làm người, dư báo luôn bị đói khát, nghèo cùng khốn khổ.
Người tu thập thiện hiểu được sự nhiệt não do lòng tham đem lại, thấu hiểu nỗi đau khổ của sự mất mát, và quả báo nguy hiểm của sự cướp đọat, do đó phát nguyện giữ gìn giới hạnh không tước đoạt tài sản người khác, chúng sanh khác. Sơ phát tâm tu tập giới này không khó như giới bất sát, tuy nhiên hành giả phải có nhẫn lực cao, ý chí lớn. Vả như nhiều đời nhiều kiếp hành giả chưa từng bố thí, nay rơi vào trạng huống quá cùng khổ, kẻ nghèo khổ lại dễ làm càn: "Bần cùng sanh đạo tặc". Nhưng hành giả thủ tâm bền chí tu tập, cam chịu đói nghèo, không vì đói khổ mà xâm đoạt của phi nghĩa để sinh tồn. Khi giới thành tựu, phước báo là tài sản không bị cướp bóc, xâm đoạt. Tuy nhiên, giới này phải chỉ tròn vẹn khi tu tập chung với giới về ý là "không tham", tiến lên cấp bậc cao hơn: chẳng những không tham, không cướp đoạt mà còn bố thí, như vậy mới trọn vẹn, trở thành một người có phước đức lớn, không bao giờ đói nghèo. Cao hơn là thành tựu được thất thánh tài, tùy tâm mãn nguyện.
— Không tà dâm: Dâm dục là nhân sanh tử luân hồi. Vì luyến ái, người ta phải nhiều đời nhiều kiếp ra vào thai mẹ, chịu khổ trong sáu đường. Người tại gia chưa dứt hẳn đường dâm dục, có thể do còn luyến ái, hoặc phong tục tập quán dân tộc hay gia đình, gia tộc ràng buộc phải sống trong đường chồng vợ, do đó tâm phải giữ cho đoan chánh, lòng nghĩ việc kia như là bổn phận trách nhiệm, không coi đó là lạc thú để đắm trước vào. Với người hôn phối của mình, việc thọ lạc còn coi như là khổ hình, huống chi lại đi tìm thú vui ở người khác. Luận về tội ngoại tình hay mua bán xác thịt và những tội lỗi tương tự, nhân gian người ta xem như là điều đáng kinh tởm. Lỗi này dẫn đến việc tan nhà nát cửa, chồng vợ nghi kỵ, lìa xa nhau, có khi vì ghen tuông mà hại mình hại người… Do đó người tu thập thiện phải phát nguyện thanh tâm chánh trực. Quả báo đời này là pháp luật gia hình, hổ thẹn, nhục nhã. Đời sau thác sanh nơi ngục ô uế, sanh vào loài bồ câu uyên ương. Dư báo làm người sẽ bị phản bội, người yêu thương xa lìa, nghi hiềm v.v…Trọng tâm của việc tu thiện giới này là xa lìa tâm đắm ái. Gẫm chúng sanh nhiều đời kiếp oan tình theo nhau, khi thì làm cha mẹ, khi thì vợ chồng, lúc anh chị em, thân bằng quyến thuộc, cho nên lúc câu sanh một nơi, người thân tiền kiếp dễ sanh tơ tình, từ đó đưa đến việc ràng buộc tâm tư, tìm đến với nhau, kẻ nối lại thân tình, người thì sanh oan trái… rốt cuộc tạo ra nhiều ác nghiệp. Sơ phát tâm vì nghiệp duyên ái tình còn nặng, hành giả không khỏi khổ lụy đảo điên, hoặc bị quấy phiền, nhưng nếu tâm tư trong sáng, tình không nơi chiêu cảm, dần dà qua nhiều kiếp đời phôi pha sẽ được tự tại, không còn bị duyên tình quấy nhiễu. Phước báo của người trì giới này thân tâm sáng sạch, thanh tịnh, người trời, chúng sanh thấy đều yêu thích.
_Kết lại: Ba giới này xếp về sự tu hành thân nghiệp, giữ thân nghiệp thanh tịnh. Trọng điểm ở đây là thân không làm ác. "Ác pháp" chỉ cho sự gia hại tha nhân (chúng hữu tình khác). Gia hại ở đây chính là sự xâm đoạt: Đoạt mạng là sát sanh, đoạt của cải là trộm cướp, đoạt tình là tà hạnh. Như vậy, đối với chúng sanh hành giả tu "thân nghiệp thanh tịnh" sẽ không có bất kỳ hành động xâm đoạt nào tổn hại đến tính mạng, tài sản, tình cảm của họ. Quả báo đối đãi ở đây là chúng sanh sẽ được sống yên ổn, đầy đủ sự tin tưởng bên hành giả, ngược lại hành giả cũng không bị phiền nhiễu, rắc rối hay đau khổ khi không gây ác nghiệp. Tóm lại là thành tựu "thân thiện nghiệp".
2. Khẩu nghiệp:
Không nói dối, không lưỡng thiệt, không ác khẩu, không ỷ ngữ.
Về cách phân tích từng chi phần cũng tương tự như thân nghiệp. Ở đây chỉ cần nói chung về nhân quả, phước báo trì giới và thành tựu bốn thiện giới về khẩu.
Với việc nói dối khiến chẳng phân biệt được phải trái, làm cho người nghe đảo điên, nghi kỵ, tin nhầm dẫn đến nhiều hậu quả khó lường. Quả báo việc này là bị tội đọa sanh vào địa ngục hắc ám, dư báo sanh vào loài cầm thú ngu muội, sanh vào loài người cũng ngu si mê muội… Nói lưỡng thiệt (gây chia rẻ) dẫn đến thân bằng quyến thuộc chia lìa, nghi kỵ hiềm khích lẫn nhau, quả báo thường rơi vào địa ngục canh thiệt (kéo lưỡi trâu cày như trong kinh Địa Tạng diễn bày), đến khi được sanh làm người, dư báo khiến rơi vào cảnh quyến thuộc chia lìa, kình chống lẫn nhau…Ác khẩu khiến người sanh tâm nhiệt não oán hờn không dứt, dân gian thường vì câu nói ác mà "sống để bụng, thác mang theo". Vì nhân gieo sự oán hận cho người nên tội báo cũng sa vào địa ngục, hoặc sanh vào loài quỉ miệng thường phát ra mùi hôi thúi, thân thể ghê gớm, xấu xí. Đến khi hết tội hình trong ác đạo, sanh vào loài người cũng trong thân hình xấu xí, môi hở, răng xiêng vẹo… Nói lời ủy mị, khiến người hoang tưởng mơ hồ, thêu dệt chuyện không đâu, làm cho người nghe mất tín tâm, mất chánh niệm, tội báo tương tự cũng sa vào chốn ngục tối tăm, khi được sanh vào loài người cũng đảo điên, mờ tối…Tất cả các tội nghiệp do khẩu gây ra, nếu đối với Tam bảo thì tội càng nặng hơn muôn vạn lần, như việc nối dối với Bậc Thánh, ác khẩu hủy báng tam bảo, lưỡng thiệt phá hòa hợp tăng như vậy tội sẽ kết vào một trong ngũ nghịch hoặc thất nghịch, sa vào A-tỳ ngục.
Người tu thập thiện, trước ý thức tội lỗi do khẩu gây ra, sau phát nguyện tu hành giữ bốn giới về khẩu. Phước báo sẽ được quyến thuộc thương mến, lời nói ra được nhiều người tin tưởng. Có những bậc tu thành tựu giới này, lại hay khéo dùng lời khuyến khích người tu trì tin tấn, tụng kinh Đại thừa như Diệu Pháp Liên Hoa, miệng người đó thường tỏa mùi thơm, chư thiên, quỉ thần kính tin hộ vệ.
_Kết lại: Bốn giới kế tiếp là thành tựu sự thanh tịnh về khẩu. Tu tập tránh nhân ác do lời nói đem lại. Lời nói có ác có căn bản có bốn: dối trá, đâm thọc, ác độc, xảo ngụy. Tuy nhiên, hành giả cần tìm ra điểm quan trọng bắt nguồn nhân tội lỗi của khẩu, cũng như ác nghiệp về thân, ác nghiệp về khẩu căn cứ trên sự gia hại, từ lời nói tác động vào tâm tư người: Nói tác động tâm tư khiến người mờ mịt về mình (dối xưng là bậc thánh) hay về người khác, sự vật khác, khiến người không phân biệt phải trái là dối; nói tác động tâm tư khiến chia rẽ là lưỡng thiệt; nói tác động khiến người đau khổ là ác khẩu; nói tác động tâm tư khiến người mất chánh niệm đảo điên mờ mịch là ỷ ngữ. Như vậy, điểm quan trọng khi tạo ác nghiệp về miệng là dùng lời tác động vào tâm tư để đưa đến một kết quả tồi tệ cho người khác. Hiểu rõ điều này, hành giả tu "khẩu nghiệp thanh tịnh" sẽ ngăn dè, cẩn trọng lời nói, chỉ nói lời nhu hòa, lời tốt đẹp đem lại lợi ích cho tha nhân. Không vì bất cứ lý do nào nói ra lời gây oan trái, chia rẽ, tổn hại đến tâm tư, công việc của người khác, chúng sanh khác. Như vậy là thành tựu "khẩu thiện nghiệp"
3. Ý nghiệp:

Không tham, không sân, không si (không tà kiến).

1.  
   1. Không sát sanh: Thân thường không bệnh, mệnh sống lâu dài, thường được phi nhân (quỉ thần) ủng hộ, thường không ác mộng thức ngủ an vui; oán nghiệp được tiêu trừ, oán thù tự giải; không sợ sa vào ba đường dữ.
   2. Không trộm cướp: Giàu có của cải, không bị năm thứ cướp hại (vua quan, giạc, nước, lửa, con hư). Nhiều người thương mến, không bị người phụ bạc, lừa gạt. Mười phương khen ngợi, tiếng lành đồn khắp. Không lo bị tổn hại, vào nơi đông người không sợ hãi, hổ thẹn.
   3. Không tà dâm: Các căn điều thuận, xa lìa sự rộn ràng, người đời khen ngợi. Vợ (hay chồng) không ai xâm phạm, cũng không phụ bạc.
   4. Không vọng ngữ: Được người đời tín phục. Miệng thường tỏa mùi thơm. Lời nói tín chứng, người trời tín phục. YÙ vui thù thắng, tâm không chao động.
   5. Không lưỡng thiệt: Thân bất hoại, không ai làm hại được. Bà con bất hoại, không bị chia rẽ. Tâm lực tu kiên cố, lòng tin bất hoại. Được bằng hữu tốt, thiện tri thức tốt, không lừa dối nhau.
   6. Không ác khẩu: Lời nói hợp lý, đẹp đẽ, có ích lợi. Người nghe sanh lòng vui, tin tưởng, không chê bai.
   7. Không ỷ ngữ: Thành tựu như thật trí, đối đáp biện tài, có oai đức tối thắng với nhân thiên, không hư vọng.
   8. Không tham: Ba nghiệp tự tại, các căn đầy đủ. Của cải tự tại, đáp ứng mong cầu, oán tặc không cướp đoạt được. Đuợc phước báu thù thắng.
   9. Không sân: Trong lòng không bị tổn não, sân hận, kiện tụng. Tâm nhu hòa, khí sắc tươi nhuận. Người không oán ghét, cảm thấy an lạc khi đựơc sống gần hành giả.
   10. Không si: Trực tâm chánh kiến, xa hẳn sự ngờ vực kiết hung. Thâm tín nhân quả, thà bỏ mạng chứ không làm điều ác. Được gần gủi thiện tri thức, kiến giải vô ngại. Duy nhất qui y Phật, không lạc ác đạo.
   Sau khi mãn thân này, sẽ được sanh thiên. Phước được sanh thiên hầu như là pháp ấn định của Thập thiện nghiệp, do đó chư Phật t? thường nghĩ "muốn sanh thiên, tu theo thập thiện". Tuy nhiên, điều này không hẳn như vậy. Người tu thập thiện phước báu lớn, có thể sanh thiên, nhưng cũng có khi sanh vào cõi người hoặc các cõi khác tùy nguyện lực của mình. Thành tựu ấy thuộc phước báu. Nếu hành giả trong quá trình tu tập, lập công bồi đức theo Thánh Đạo: Thanh Văn, Bồ Tát và Phật Thừa thì nhân quả sẽ chuyển theo hướng khác. Khi đó, thân, khẩu thanh tịnh nhiếp về giới; ý nghiệp nhiếp về định; giới định thành tựu, tuệ sanh. Đây là con đường tu tập Tam vô lậu học.